Ζούμε σε ένα κόσμο όπου λόγω των τεχνολογικών εφαρμογών, τα προσωπικά δεδομένα βρίσκονται παντού. Σκεφτείτε για μια στιγμή πόσα προσωπικά μας δεδομένα δημιουργούνται κάθε φορά που παίζουμε με εφαρμογές στο κινητό τηλέφωνο, αγοράζουμε προιόντα και υπηρεσίες με κάρτα, χρησιμοποιούμε ψηφιακές δημόσιες υπηρεσίες στο gov.gr, αλληλεπιδρούμε με κάθε είδους περιεχόμενο στα κοινωνικά δίκτυα, μετακινούμαστε με δημόσια και ιδιωτικά μέσα μεταφοράς, καταναλώνουμε ενέργεια, χρησιμοποιούμε χρηματοοικονομικές και ασφαλιστικές υπηρεσίες, παρακολουθούμε σεμινάρια κλπ.
Η παγκόσμια οικονομία στην 4η βιομηχανική επανάσταση κινείται από τα δεδομένα και τις τεχνολογίες που δημιουργούν αξίες και υπεραξίες γύρω από αυτά. Ο Οργανισμός Ανοιχτών Τεχνολογιών ΕΕΛΛΑΚ, έχοντας από το 2022 συμπεριλάβει στο στρατηγικό του σχέδιο την ανάπτυξη δράσεων “ώστε να συμβάλλει στην αντιμετώπιση των ανισορροπιών ισχύος μεταξύ των υποκειμένων των δεδομένων και των οντοτήτων που τα κατέχουν και τα χρησιμοποιούν” και ως μέλος της Παγκόσμιας Πρωτοβουλίας MyData, βρέθηκε το διήμερο 31 Μαίου με 1 Ιουνίου 2023 σε ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον συνέδριο στο Ελσίνκι.
Το μότο της πρωτοβουλίας MyData είναι η ανθρωποκεντρική προσέγγιση στα προσωπικά δεδομένα. Το μήνυμα του φετινού συνεδρίου είναι ότι για να έχουμε μια Δίκαιη, Βιώσιμη, Ευημερούσα Ψηφιακή Κοινωνία χρειαζόμαστε περισσότερες πρακτικές δράσεις και πρωτοβουλίες να την τοποθετούν στο επίκεντρο ώστε οι άνθρωποι να αποκομίζουν αξία από τα προσωπικά τους δεδομένα και παράλληλα να θέτουν και εκείνοι την ατζέντα για τη χρήση τους.
Σε ένα κόσμο απρόβλεπτο, οι αρχές και έννοιες του MyData για ανοιχτά οικοσυστήματα, ψηφιακά ανθρώπινα δικαιώματα, δικαιοσύνη, βιωσιμότητα, εμπιστοσύνη, ανθρωποκεντρικό έλεγχο, ενημέρωση και δεδομενικές δεξιότητες, διαφάνεια και λογοδοσία, φορητότητα δεδομένων, πολλαπλότητα και συμπερίληψη αποκτούν πρόσθετη σημασία καθώς τέμνονται με τεράστιες συζητήσεις για θέματα όπως:
- Η τεχνητή νοημοσύνη
- Η οικονομική ανισότητα
- Οι Big Tech και το μέλλον της δημοκρατίας
- Η κλιματική αλλαγή
- Ο COVID 19 και οι πανδημίες του μέλλοντος
- Η κοινωνική δικαιοσύνη
- Η παγκόσμια γεωπολιτική
Ας καταγράψουμε μερικά σημεία από ενδιαφέρουσες παρουσιάσεις που κέρδισαν την προσοχή μας:
Ο Boris Otto, διευθυντής της Fraunhofer, παρουσίασε το Data Spaces Support Center, το οποίο χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στο πλαίσιο του προγράμματος “Ψηφιακή Ευρώπη” και απευθύνεται στο δημόσιο τομέα και σε εταιρείες που επιθυμούν να δημιουργήσουν χώρους δεδομένων.
Η Suzan Hourieh Lindberg, διευθύντρια της Perspectivo, παρουσιάζοντας εμπειρικά δεδομένα από έρευνες που διεξάγουν τόνισε ότι η προοδευτικότητα έγκειται στην ικανότητα να λαμβάνει κανείς υπόψη τις οπτικές των άλλων. Μας έδειξε πως “στο ταξίδι μας προς την πρόοδο οι άνθρωποι παραμένουν η σταθερά, ενώ εργαλεία όπως η τεχνητή νοημοσύνη και η τεχνολογία είναι μεταβλητές. Αυτές οι μεταβλητές θα πρέπει να διαμορφώνονται έτσι ώστε να ενισχύουν τις ανθρώπινες ικανότητές μας και όχι να απαιτούν από τους ανθρώπους να προσαρμόζονται. Η εξίσωση της προόδου σχεδιάζει προϊόντα που ανταποκρίνονται στην ανθρώπινη σταθερά.”
Ο Paul-Olivier Dehaye, διευθυντής της Hestia.ai, μας έδειξε πως οι εργαζόμενοι σε πλατφόρμες, όπως π.χ οι οδηγοί UBER στη Γενεύη, μπορούν να ανακτήσουν τον τεράστιο όγκο δεδομένων που παράγουν κατά την εργασία τους, να κατανοήσουν πως λειτουργεί ο αλγόριθμος, να βελτιστοποιήσουν την εργασία τους και να διεκδικήσουν καλύτερα εργασιακά δικαιώματα σε τοπικό επίπεδο.
Η Tiina Härkönen, εμπειρογνώμονας του Ιδρύματος Sitra, αναφέρθηκε στην έκθεση DigiPower η οποία μας βοηθά να κατανοήσουμε τους μηχανισμούς και τη φύση της Ψηφιακής Εξουσίας. Με στόχο τη βελτίωση της κατάστασης και την παροχή μεγαλύτερης διαπραγματευτικής δύναμης στα άτομα, η έκθεση υπογραμμίζει τη χρησιμότητα ενός νέου μοντέλου συμμαχίας των ατόμων: τις συλλογικότητες δεδομένων (Data Collectives), ενός εργαλείου για τη χρήση δεδομένων με στόχο τη δημοκρατική συμμετοχή και διακυβέρνηση.
Ο Matt Prewitt, πρόεδρος της Radicalxchange, μίλησε για τη δυναμική που μπορούν να προσδώσουν σε μια νέα πολιτική οικονομία των δεδομένων οι Συνασπισμοί Δεδομένων (Data Coalitions). Πρόκειται για μια ενδιάμεση στρατηγική αντιμετώπισης παθογενειών που αναπτύσσονται τόσο όταν τα δεδομένα βρίσκονται κλειστά σε σιλό (20% των μαστογραφιών αποτυγχάνουν να διαγνώσουν καρκίνο του μαστού λόγω του περιορισμένου όγκου δεδομένων από φωτογραφίες καθώς είναι μόλις 3-5 εκ φωτό το μεγαλύτερο dataset στο οποίο εκπαιδεύεται o αλγόριθμος, λόγω του ότι τα νοσοκομεία για λόγους προστασίας της ιδιωτικότητας δεν μοιράζονται το σύνολο των διαθέσιμων εικόνων που φτάνουν σε 10 δισ). Από την άλλη, ούτε τα ανοιχτά δεδομένα είναι πανάκεια, καθώς είναι κυρίως οι ισχυροί που μπορούν να τα συσσωρεύσουν, να τα θέσουν εκτός του αρχικού τους πλαισίου και να τα εκμεταλλευτούν ποικιλοτρόπως απειλώντας το δημόσιο συμφέρον και την ιδιωτική ζωή (deep fakes, scammers). Οι Συνασπισμοί Δεδομένων, συνδυάζοντας νέα τεχνικά εργαλεία (OpenMined, designated verified signatures, federated learning) γεφυρώνουν το χάσμα ανάμεσα στο κλειστό-ανοιχτό, προάγοντας τον διαμοιρασμό σε συνάρτηση με το εκάστοτε πλαίσιο (contextual sharing). Περισσότερα μπορείτε να δείτε στην έκθεση Data Coalitions & Escrow Agents.
Στην ίδια θεματική των Data Collections – Data Coalitions, o ανεξάρτητος ερευνητής Philippe Labrecque, έκανε λόγο για την ανάγκη Δημοκρατικής Κυριότητας και Διακυβέρνησης των Δεδομένων υπογραμμίζοντας 7 αρχές των Data Collectives (εθελοντική και ανοιχτή βάση μελών, δημοκρατικός έλεγχος από τα μέλη, οικονομική συμμετοχή των μελών, αυτονομία και ανεξαρτησία, εκπαίδευση και πληροφόρηση, συνεργασία μεταξύ συνασπισμών, ενδιαφέρον για την κοινότητα) και δίνοντας ορισμένα παραδείγματα όπως μεταξύ άλλων το Driver’s Seat, το Savvy – Ask Patients,το POSMO – Data Cooperatives for Mobility.
Αλέξανδρος Μελίδης
Γενικός Διευθυντής ΕΕΛΛΑΚ
